.jpeg)
पाठ १० : कृषिशालामा एक दिन (संवाद) अभ्यास : प्रश्न उत्तर र व्याकरण (Krishishala ma ek din Complete Exercise)
पाठ १० : कृषिशालामा एक दिन (संवाद) | सम्पूर्ण प्रश्न उत्तर र व्याकरण अभ्यास | कक्षा ११ नेपाली मार्गदर्शन | NEB Class 11 Nepali Notes
Class 11 Nepali Complete Notes and Exercise
पाठ १० : कृषिशालामा एक दिन (संवाद)
स्तर : संवाद
शब्दभण्डार
१. तल दिइएका अर्थ दिने शब्द पाठबाट खोजेर लेख्नुहोस्:
क) सोच्न लायक : माननीय
ख) बालीनाली : उपज
ग) अर्थपूर्ण : सार्थक
घ) पानीमा बसेर जीविका गर्ने प्राणी : जलचर
ङ) विषयुक्त : विषादी
च) बिउ छरेपछि माटालाई पातपतिङ्गरले छोप्नु : आच्छादन
छ) एउटै स्थानमा पाँच फरक उचाइ हुने वृक्ष लगाउने : पञ्चस्तरीय ढाँचा
२. दिइएका शब्दहरूको अर्थ खुल्ने गरी नयाँ वाक्यमा प्रयोग गर्नुहोस्:
गहुँत
गहुँतको औषधीय प्रयोगले किसानहरूले प्राकृतिक उपचार पद्धति अपनाउन थालेका छन्।
उर्वर
तराई क्षेत्रमा उर्वर माटोको उपयोग गरेर किसानले प्रशस्त बालीनाली उत्पादन गरिरहेका छन्।
स्थलचर
स्थलचर जनावरहरूको संरक्षणका लागि वन्यजन्तु पार्कहरू स्थापना गर्न जरुरी छ।
जलप्रबन्धन
सिंचाइको लागि सही जलप्रबन्धन नहुँदा किसानले बालीनाली उत्पादनमा समस्या भोगिरहेका छन्।
कृषिविद्
कृषिविद्हरूले देशको खाद्य सुरक्षाका लागि नयाँ प्रविधिहरू विकास गरिरहेका छन्।
प्रवर्धन
स्थानीय हस्तकलाको प्रवर्धनले ग्रामीण क्षेत्रमा रोजगारी सिर्जना गरेको छ।
समृद्ध
समृद्ध समाज निर्माणका लागि शिक्षाको व्यापक विस्तार अपरिहार्य छ।
अभियन्ता
जलवायु परिवर्तनविरुद्ध जनचेतना फैलाउन थुप्रै अभियन्ताहरू सक्रिय छन्।
महत्त्वाकाङ्क्षी
उनले महत्त्वाकाङ्क्षी परियोजनाहरू अघि बढाएर कम्पनीलाई नयाँ उचाइमा पुर्याए।
ज्ञानशाला
विद्यालयले आफ्ना विद्यार्थीहरूको ज्ञानवृद्धिका लागि विशेष ज्ञानशाला कार्यक्रम आयोजना गर्यो।
३. दिइएका पदावलीहरूको प्रयोग गरी एउटा अनुच्छेद तयार पार्नुहोस्:
आधुनिक कृषि प्रणाली
बोध र अभिव्यक्ति
१. `कृषिशालामा एक दिन´ पाठको आधारमा प्रश्नहरूको उत्तर:
क) संवादमा कति जना पात्र सहभागी छन्?
संवादमा छ जना पात्र सहभागी छन्।
ख) सबैभन्दा धेरैपटक प्रश्न गर्ने विद्यार्थी को हो?
सबैभन्दा धेरैपटक प्रश्न गर्ने विद्यार्थी म्हेन्दो हो।
ग) यो संवाद कहाँ गरिएको हो?
यो संवाद बद्री विश्वकर्मा कृषिशालाभित्र गरिएको हो।
घ) कसले खाद्यपदार्थलाई औषधि भनेको छ?
डोल्मा गुरुमाले खाद्यपदार्थलाई औषधि भनेकी हुन्।
ङ) सबैभन्दा छोटो संवाद कसले बोलेको छ?
सबैभन्दा छोटो संवाद हर्कध्वजले बोलेका छन्।
२. भनाइहरूका स्रोतहरू पत्ता लगाउनुहोस्:
क) बद्री विश्वकर्माको।
ख) रामभरोसको।
ग) डोल्मा गुरुमाको।
घ) गुरुध्वजको।
ङ) भगतसिंहको।
च) डोल्मा गुरुमाको।
४. `मैले प्रयोग...हैन र?´ संवादांशका प्रश्नहरूको उत्तर:
क) के गर्दा जमिन उर्वर हुन्छ?
रासायनिक मल र विषादीको प्रयोग नगरी घरमै निर्माण गरिएको कम्पोस्ट मल तथा गहुँतको प्रयोग गर्दा जमिन उर्वर बन्छ।
ख) पानीको स्रोत विषाक्त हुनुको कारण के हो?
रासायनिक मल र विषादीहरूको अत्यधिक प्रयोगले पानीको स्रोत विषाक्त हुन्छ।
ग) कुन कर्मलाई अपराध भनिएको छ?
खेतमा अत्यधिक रासायनिक मल र विषादीको प्रयोग गरी प्राणीहरूको जीवन रक्षा गर्ने आदर्शलाई भुल्ने कर्मलाई अपराध भनिएको छ।
घ) प्रकृतिले हामीलाई कसरी सजाय दिइरहेको छ?
प्रकृतिले हामीलाई विभिन्न प्रकारका रोगहरू उत्पन्न गरेर सजाय दिइरहेको छ।
५. दिइएको संवादांशका प्रश्नहरूको उत्तर:
क) प्राकृतिक खेती गर्दा के फाइदा हुन्छ?
प्राकृतिक खेती गर्दा किसानले कीटनाशकको प्रयोग कम गर्छ, माटोको क्षय रोक्छ, जमिन र सतहको पानीमा नाइट्रेटको मात्रा घटाउँछ, र पशु फोहोरलाई पुन: उपयोग गर्छ। यसले किसानलाई बजारबाट सामग्री किन्नु पर्दैन र उत्पादनको लागत कम हुन्छ। उत्पादित वस्तुको मूल्य बढी पाइने हुँदा किसानलाई आर्थिक लाभ हुन्छ। जलवायु परिवर्तन र बढ्दो जनसङ्ख्याका चुनौती सामना गर्दै प्राकृतिक खेती वातावरणीय संरक्षण, उत्पादन वृद्धि, र कम लागत सुनिश्चित गर्न सहायक हुन्छ।
ख) "मन परेको काममा कमाइ थोरै भए पनि चित्त बुझ्छ" कथन पुष्टि गर्नुहोस्।
मनपरेको काम गर्दा व्यक्ति उत्साही र सन्तुष्ट रहन्छ। त्यस्तो कामले थकानको महसुस कम गराउँछ र कार्यक्षमता बढाउँछ। मानिस आफ्नो रुचिको काममा रमाएर काम गर्छ, जसले सफलताको सम्भावना बढाउँछ। मनपरेको काम गर्ने व्यक्तिले श्रमलाई पैसासँग तुलना गर्दैन र कम कमाइमा पनि सन्तुष्टि अनुभव गर्छ। त्यसैले, मनपरेको काममा थोरै कमाइ भए पनि आत्मसन्तोष मिल्छ।
बोध र अभिव्यक्ति
६. दिइएको संवादांशका प्रश्नहरूको उत्तर:
क) हाम्रो मौलिक बिउबिजन कसरी जोगाउन सकिन्छ?
नेपाल एक कृषि-प्रधान राष्ट्र हो, जहाँ अधिकांश जनसंख्या कृषि कर्ममा निर्भर छ। हाम्रो मौलिक बिउबिजन जोगाउन जैविक विविधताको संरक्षणमा विशेष ध्यान दिनु जरुरी छ। परम्परागत ज्ञान र अनुभवलाई आधुनिक प्रविधिसँग समायोजन गर्दै मौलिक बिउबिजनको उत्पादन र प्रयोगमा जोड दिनुपर्छ। सरकारले कृषि क्षेत्रमा युवाहरूलाई आकर्षित गर्न सीपमूलक तालिम, अनुदान र प्रोत्साहन कार्यक्रम ल्याउनुपर्छ। कृषकहरूको लागि बजार व्यवस्थापनको सुविधा उपलब्ध गराई उनीहरूलाई आर्थिक रूपमा सबल बनाउनु आवश्यक छ। हाम्रो मौलिक बिउबिजन संरक्षणका लागि यसबाट उत्पादित वस्तुको म्यादस्थापन (स्टोरेज) प्रणाली सुधार गर्नु पनि जरुरी छ। यस्ता उपाय अपनाउँदा मात्र हाम्रो परम्परागत बिउबिजनको निरन्तरता र संरक्षण सुनिश्चित हुनेछ।
ख) कृषिकर्मलाई सम्मानित कर्मका रूपमा स्थापित गर्न के के गर्नुपर्ला?
कृषिकर्मलाई सम्मानित पेसाका रूपमा स्थापित गर्न राज्य र समाज दुवैको महत्त्वपूर्ण भूमिका हुन्छ। कृषि क्षेत्रलाई समृद्ध बनाउन सरकारले कृषि बजेटमा वृद्धि गर्नु अपरिहार्य छ। युवापुस्तालाई कृषिमा आकर्षित गर्न प्रेरणात्मक कार्यक्रम र तालिम सञ्चालन गर्नुपर्छ। कृषि उपजलाई निर्यात अनुकूल बनाउँदै अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रवर्द्धन गर्न आवश्यक छ। कृषकहरूको हित संरक्षणका लागि कृषि विमा, सहुलियत दरमा ऋण र आधुनिक प्रविधिको पहुँच सुनिश्चित गर्नुपर्छ। कृषि विद्यालय र विश्वविद्यालय स्थापनाको पहलले कृषिमा दक्ष जनशक्ति तयार गर्न सहयोग पुर्याउँछ। कृषिलाई हरित, लाभदायक र व्यावसायिक पेसा बनाउन सरकार र जनता दुवैले मिलेर प्रयास गर्नु आवश्यक छ।
७. प्रश्नका उत्तरहरू:
क) कृषिकर्म किन मानवजातिको अस्तित्वसँग गाँसिएको छ?
मानव जातिको अस्तित्व कृषि कर्मसँग नजिकबाट गाँसिएको छ। कृषिबाट नै मानिसले आफ्नो जीवनयापनका लागि अन्न, तरकारी, फलफूललगायतका खाद्यपदार्थ प्राप्त गर्छ। खाद्यान्न उत्पादन नगर्ने हो भने मानव जातिको अस्तित्व संकटमा पर्छ। मानव जीवनका लागि मात्र होइन, संसारका सम्पूर्ण जीवहरू कृषिमा निर्भर छन्। खेतीका माध्यमबाट मानव मात्र नभई वातावरणीय चक्रलाई पनि सन्तुलनमा राख्न सहयोग पुग्छ। जबसम्म वैज्ञानिकहरूले नखाइकन बाँच्न सक्ने कुनै वैकल्पिक प्रविधि विकास गर्दैनन्, तबसम्म मानव जीवनको आधार कृषि नै हुनेछ।
ख) वनजङ्गल र कृषिको सम्बन्ध कस्तो छ?
वनजङ्गल र कृषि एकअर्काका पूरक हुन्। वनजङ्गलका पातपतिङ्गर, झार र जैविक पदार्थले कृषिका लागि प्राकृतिक मलको आपूर्ति गर्छ। उता कृषिमा गरिएको सिँचाइबाट वनजङ्गलले पनि लाभ लिन्छ। वनजङ्गलका बिरुवाबाट निस्कने प्राकृतिक गन्धले कृषि बालीमा रोगको सम्भावना कम हुन्छ। वनका पात र झारपातबाट औषधिजन्य मल उत्पादन गर्न सकिन्छ, जसले कृषिलाई फाइदा पुर्याउँछ। उस्तै गरी, कृषि बालीबाट बाँकी रहेका पदार्थहरूले वनजङ्गललाई पोषण प्रदान गर्छ। यसरी वनजङ्गल र कृषिबीच सह-अस्तित्व कायम हुन्छ।
ग) जैविक मल र औषधि कसरी बनाउन सकिन्छ?
जैविक मल बनाउन घरायसी सामग्रीहरूको उपयोग गरेर सरल तरिकाले उत्पादन गर्न सकिन्छ। दुई सय लिटर पानीमा दश लिटर गहुँत, दश किलो गोबर, एक किलो गुँड, एक किलो दालको पिठो, र वरपिपलको फेदको माटो मिसाई तीन दिनसम्म छोपेर राख्ने प्रक्रिया अपनाउनुपर्छ। दिनमा दुईपटक लौराले चलाएपछि तयार भएको मल खेतबारीमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। जैविक औषधि बनाउन गाईवस्तुले नखाने प्रकारका रुखका पातहरू, गहुँत, खोसार्नी, लसुन, बेसार र जडीबुटी मिसाएर तयार गर्न सकिन्छ। यस्तो मल र औषधिले कृषि उत्पादनलाई स्वस्थ र लाभदायक बनाउँछ।
घ) आच्छादन प्रक्रियाका फाइदाहरू बताउनुहोस्।
आच्छादन प्रक्रियाले कृषि उत्पादनलाई गुणस्तरीय बनाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। यस प्रक्रियाले बालीमा झारपात उम्नबाट रोक्न मद्दत गर्छ। जमिनको चिसोपन कायम राख्न र नमी संरक्षण गर्न आच्छादन उपयोगी हुन्छ। खेतमा कुहिएका झारपातले जैविक मलको रूपमा काम गर्छ। यसले जमिनको उर्वरा शक्ति बढाउँछ र उत्पादनको मात्रा सुधार गर्छ। आच्छादन प्रक्रियाले रासायनिक मलमा निर्भरता घटाउँदै पैसा बचत गर्न मद्दत गर्छ। यसले स्वस्थ र ताजा खाद्यान्न उत्पादनका लागि प्रभावकारी वातावरण तयार गर्दछ।
ङ) कृषि कर्मका बारेमा तपाईंका विचारहरू प्रस्तुत गर्नुहोस्।
कृषि कर्म मानव जीवनका लागि आधारभूत पेसा हो। यसले न केवल मानव जातिलाई जीवनको आधार प्रदान गर्छ, तर सम्पूर्ण प्राणी जगतलाई बचाइराख्न योगदान पुर्याउँछ। नेपालजस्तो जैविक विविधताले भरिपूर्ण मुलुकमा कृषि कर्मले विशेष महत्त्व राख्छ। परम्परागत ज्ञान र आधुनिक प्रविधिको सम्मिश्रणले कृषिलाई समृद्ध बनाउन सकिन्छ। कृषिलाई सम्मानित र व्यावसायिक पेसा बनाउनु आवश्यक छ। प्रत्येक व्यक्तिले आफ्नो खेतबारीको सदुपयोग गरी आत्मनिर्भर बन्ने प्रयास गर्नुपर्छ। कृषि कर्ममा गरिएको मेहनतले आर्थिक लाभ मात्र होइन, मानिसलाई प्रकृतिसँग नजिक बनाउँदै आत्मसन्तोष पनि दिन्छ। यसैले, कृषि कर्मलाई मानव जीवनको अभिन्न अंगका रूपमा स्वीकार्नुपर्छ।
८. समीक्षात्मक उत्तर:
क) दिगो कृषि पद्धतिका लागि ध्यान दिनुपर्ने पक्षहरू
कृषिलाई दीर्घकालीन र दिगो बनाउन विभिन्न पक्षले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्नुपर्छ। ‘कृषिशालामा एक दिन’ भन्ने पाठमा यस विषयमा ठोस विचार व्यक्त गरिएको छ। नेपालले कृषि विकासका लागि परम्परागत विधि र आधुनिक प्रविधिको सन्तुलन कायम गर्नुपर्ने देखिन्छ। जैविक विविधताको संरक्षण गर्दै पारिस्थितिक प्रणालीलाई सम्मान गर्नुपर्छ। यसको लागि निम्न कुरा ध्यान दिन सकिन्छ:
- भौगोलिक विविधता सम्बोधन गर्नुपर्ने: प्रत्येक क्षेत्रको जलवायु र भूगोललाई ध्यानमा राख्दै उत्पादन प्रणाली तय गरिनुपर्छ।
- परम्परागत ज्ञानको सम्मान: स्थानीय समुदायका अनुभव र सीपलाई समेटेर आधुनिक प्रविधिसँग समायोजन गरिनुपर्छ।
- युवा पुस्तालाई संलग्न गराउनु: युवालाई तालिम, सीप विकास र अनुदानको माध्यमबाट कृषितर्फ आकर्षित गराउनुपर्छ।
- सामूहिक प्रयास: कृषिमा दिगो विकासको लागि कृषिविद्, नीति निर्माता, कृषि अभियन्ता र किसानको सहकार्य हुनुपर्छ।
- संशोधित नीति र रणनीति: कृषि अनुसन्धान, लगानी, र विपणनको क्षेत्रमा दीर्घकालीन योजना लागू गर्नुपर्छ।
यसरी, सामूहिक प्रयास, वैज्ञानिक विधिको प्रयोग, र स्थानीय अनुभवलाई समेटेर कृषि पद्धति दिगो बनाउन सकिन्छ।
ख) वातावरण प्रदूषणको समाधानका लागि मानिसकै भूमिका
वातावरण प्रदूषण मानिसकै क्रियाकलापले सिर्जना गरेको समस्या हो। त्यसैले, यसको समाधानको जिम्मेवारी पनि मानिसमै निहित छ। वातावरणीय असन्तुलन मुख्यतः अनियन्त्रित औद्योगिकीकरण, वनजङ्गलको विनाश, र रासायनिक विषादीको अति प्रयोगका कारण भएको हो।
प्रदूषण समाधानका लागि निम्न कदम चाल्न सकिन्छ:
- जैविक विविधताको संरक्षण: वन संरक्षण, पुनःवनीकरण, र प्राकृतिक स्रोतको विवेकपूर्ण उपयोग गर्नुपर्छ।
- हरित प्रविधिको प्रयोग: औद्योगिक क्षेत्रमा ऊर्जा खपत कम गर्ने र हरित प्रविधिको प्रयोगलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ।
- सफाइ अभियान: नदी, ताल, जलाशय, र आवासीय क्षेत्रमा सरसफाइ गरी प्रदूषण घटाउन सकिन्छ।
- शिक्षा र चेतना: प्रदूषण न्यूनीकरणका लागि जनचेतना फैलाउन र पर्यावरणीय शिक्षालाई प्राथमिकता दिनुपर्छ।
प्रकृतिको संरक्षण मानिसकै जिम्मेवारी हो। यसलाई प्रभावकारी बनाउँदै वातावरण प्रदूषण घटाउन दीर्घकालीन नीति र कार्यक्रम लागू गर्नुपर्छ।
९. दिइएको अनुच्छेदको उत्तर:
क) नेपालले कस्तो वाणिज्य नीति अपनाएको छ?
नेपालले आफ्नै स्रोत र साधनको प्रभावकारी उपयोग गरी आर्थिक विकास, गरिबी निवारण, र अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धालाई प्रोत्साहन गर्ने उद्देश्यका साथ वाणिज्य नीति अवलम्बन गरेको छ।
ख) राजस्वमा वृद्धि कसरी गर्न सकिन्छ?
राजस्वमा वृद्धि लघु, घरेलु तथा साना उद्योगलाई प्रोत्साहित गरी नेपाली अर्थतन्त्रलाई सुदृढ बनाएर गर्न सकिन्छ।
ग) देशको समृद्धिमा निजी क्षेत्रको भूमिका कस्तो हुन्छ?
निजी क्षेत्रले रोजगार सिर्जना गर्ने र अर्थतन्त्रलाई सबल बनाउने काम गर्छ। यसले उत्पादन वृद्धि, व्यापार विस्तार, र लगानी वृद्धि गरी समृद्धिमा महत्त्वपूर्ण योगदान दिन्छ।
घ) `जैविक विविधता र गरिबी निवारण’ पदावलीको अर्थ लेख्नुहोस्।
- जैविक विविधता: प्राणी, वनस्पति, र पर्यावरणीय तत्त्वहरूको विविधतापूर्ण अस्तित्व।
- गरिबी निवारण: गरिबी घटाउनका लागि गरिने रणनीति र कार्य।
व्याकरण
१. दिइएको गद्यांशमा रेखाङ्कन गरिएका पदावलीलाई एउटै समस्त शब्द बनाई लेख्नुहोस् :
| क्र.सं. | पदावली | समस्त शब्द |
|---|---|---|
| १ | भानिज दाइ | भान्दाइ |
| २ | वाद र विवाद | वादविवाद |
| ३ | प्रत्येक दिन | प्रतिदिन |
| ४ | रोगले ग्रस्त | रोगग्रस्त |
| ५ | लोकको हित | लोकहित |
| ६ | अन्न र जल | अन्नजल |
| ७ | प्रत्येक वर्ष | प्रतिवर्ष |
| ८ | गाउँको पालिक | गाउँपालिका |
| ९ | हिमको आलय | हिमालय |
| १० | जीवनरुपी गीत | जीवनगीत |
| ११ | कूपको मण्डुक | कूपमण्डुक |
२. दिइएको अनुच्छेदका गाढा शब्दलाई विग्रह गरी देखाउनुहोस् :
| क्र.सं. | विग्रह गरिएको शब्द | विग्रह |
|---|---|---|
| १ | सान्नानी | सानी नानी |
| २ | पूजासाम्रागी | पूजाका लागि साम्रागी |
| ३ | बाटापारि | बाटो पारि |
| ४ | पीताम्बर | पीत छ अम्बर जसको |
| ५ | बाघचाल | बाघको चाल |
| ६ | नियमपूर्वक | नियम पूर्वक |
| ७ | आजभोलि | आज भोलि |
| ८ | धर्मकर्म | धर्म र कर्म |
| ९ | चक्रपाणि | चक्र छ पाणिमा जसको |
| १० | दोधार | दुई धारको समूह |
| ११ | चौबन्दी | चार बन्दीको समूह |
| १२ | माखिबुट्टे | माखाको जस्तो बुट्टा भएको |
| १३ | पञ्चामृत | पाँच अमृतको समूह |
| १४ | फूलपाती | फूल र पाती |
| १५ | सयपत्री | सय पत्र छन् जसका |
| १६ | लालुपाते | लाल छ पात जसको |
| १७ | पल्लाघर | पल्लो घर |
| १८ | नीलकण्ठ | नील छ कण्ठ जसको |
| १९ | षड्दर्शन | छ दर्शनको समूह |
| २० | अष्टाध्यायी | आठ अध्यायहरुको समूह |
३. पाठबाट समस्त शब्द खोज्नुहोस् र ती शब्द कसरी बनेका हुन् , बताउनुहोस् :
| क्र.सं. | समस्त शब्द | बनाउने तरिका |
|---|---|---|
| १ | भाइबहिनी | भाइ र बहिनी |
| २ | स्नातकोत्तर | स्नातक उत्तर |
| ३ | पढेलेखेको | पढेको लेखेको |
| ४ | यतातिर | यता तिर |
| ५ | महत्वाकाङ्क्षी | महत्व आकाङ्क्षी |
| ६ | कृषिकर्म | कृषिको कर्म |
| ७ | फलफूल | फल र फूल |
| ८ | वरपिपल | वर र पिपल |
| ९ | गाईवस्तु | गाई र वस्तु |
| १० | बोटविरुवा | बोट र बिरुवा |
| ११ | खेतबारी | खेत र बारी |
| १२ | खाद्यपदार्थ | खाद्य पदार्थ |
४. समस्त शब्द भए विग्रह अनि विग्रहका अवस्थामा भए समस्त शब्द बनाउनुहोस् :
| क्र.सं. | विग्रह (समस्त शब्द) | समस्त शब्द (बनाउने तरिका) |
|---|---|---|
| १ | महाकवि | महान कवि |
| २ | बाछिटा | बाङ्गो छिटा |
| ३ | फेदनटुप्पो | न फेद न टुप्पो |
| ४ | नवरस | नौ रसको ससमूह |
| ५ | दाजुभाइ | दाजु र भाइ |
| ६ | हाडेओखर | हाड जस्तो ओखर |
| ७ | हृष्टपुष्ट | हृष्ट र पुष्ट |
| ८ | ऋणनधन | न ऋण न धन |
| ९ | सप्तमातृका | सात मातृकाको समूह |
| १० | बाढीपीडित | बाढीले पीडित |
| ११ | चौपाया | चार पाउ भएको |
| १२ | चरिनङ्ग्रे | चराको जस्तो नङ्ग्रा भएको |
| १३ | जुँगामुठा | मुठा जत्रा जुँगा भएको |
| १४ | बोकेदारी | बोकाको जस्तो दारी छ जसको |
| १५ | चन्द्रबिन्दु | चन्द्र जस्तो बिन्दु |
| १६ | लमकन्ना | लामा कान छन् जसका |
| १७ | कालीमाटी | कालो माटो भएको |
| १८ | लम्बोदर | लम्ब उदर भएको |
| १९ | लामखुट्टे | लामा खुट्टा भएको |
.jpeg)
If this article has helped you, please leave a comment.